Memoria Historikoa

Nazien kontzentrazio esparruetan 253 euskal herritar egon ziren preso eta horietatik 113 bertan hil ziren. Elkartearen helburua preso guzti hauek gogoratzea eta omentzea da.

Euskal Herriko Giza Eskubideen Behatokiak Nazio Batuen Erakundeko Giza Eskubideen Batzordeko presidente ohia gonbidatu du, memoria historikoan egia, justizia eta erreparazioaren inguruan hausnartzeko. Agus Hernan Foro Sozialeko bozeramailea ere bertan izan da.

1976ko martxoaren 3ko hilketak beti egongo dira Gasteizko Zaramagako elizari lotuta. Memoriagune bihurtzeko prozesua hasi berri du Espainiako Gobernuak. Eraberritze handia beharko du eraikinak, ia 50 urtean ez baita inolako obrarik egin bertan.

ETAk hil zituenetik 25 urtera, haien senide, lagun eta erakunde eta alderdi politikoetako ordezkariek lore-eskaintza egin diete Gasteizen. Rocio Vitero eta Pello Otxandiano (EH Bildu) ere han ziren, baina loreak jartzeko ilaran zain zeudenean, handik joateko keinuak egin dizkie Diezen amak.

Plaka bat jarri dute Yolanda Gonzalez oroitzeko haren izena duen Deustuko Erriberako plazan, eta lore-eskaintza egin dute haren omenez. 1980ko otsailaren 1ean bahitu eta hil zuten.

1938 eta 1940 bitartean, gutxienez 269 preso errepublikano hil ziren bertan gaixotasun infekziosoen ondorioz. Bigarren Hezkuntzako Institutua da gaur egun.

Aranzadik eta Lasa eta Zabalaren familiek proposamenaren berri eman dute gaur Gipuzkoako Batzar Nagusietan. Estatuaren biktimak erdigunean izango lituzkeen gunea proposatu dute, eta ikerketarako eta familien arretarako balioko luke.

Naziek preso hartutako euskal herritar gehienak Mathausen kontzentrazio-esparruan izan ziren.

Eraikinaren erdiko fatxada pintura gorriz tindatu da. Eraikinaren alboetan "Faxismoaren aurka, lehen lerrora!" eta "Caidos (Erorien Monumentua) eraitsi" irakur daiteke.

Elkarte memorialistek deituta bildu direnek monumentua botatzeko eskatu diete Udalari eta Gobernuari. Francoren heriotzaren 50. urteurrenean zabal daitekeen mezu antifrankistarik onena dela esan dute, eta eraikina eraldatzea adostu duten PSN, EH Bildu eta Geroa Bairi atzera egiteko eskatu diete.

Euskal erakundeek eta hildakoen familiek oroigarria jarri dute Arabako herrian. Juan Larreta Iruñeko maisua, Antonio Bombin Errioxako fraidea eta identifikatu gabeko beste pertsona bat orain 88 urte hil zituzten.

Donostiako Kursaalean ekitaldi hunkigarria egin diote larunbat arratsaldean. Mikel Salegi gaztea tiroz hil zuten Donostiako Errekalde auzoan, Guardia Zibileko kontrol batean. Auzia irekitzeko eskatu du familiak, justizia, egia eta erreparazioa izan ditzaten.

Gehienak Extremaduratik ekarri zituzten presoak ziren. Erronka nagusia haien familiak aurkitu eta gorpuzkiak bueltatzea izaten ari da. Aranzadi eta Gogora elkarrekin lanean ari dira egitasmo honetan.

Euskadiko Alderdi Komunistari atxikia eta 1937ko apirilaren 7an Barazarreko frontean hildako Benigno Hierro Pinedoren gorpuzkiak Zornotzako hilerrian berreskuratu zituzten 2023an.

Gaurko egunez, duela 40 urte GALek Santi Brouard hil zuten, bere mediku kontsultan. Bost urte geroago, Josu Muguruza hil zuten.

Hemendik aurrera, Jose Ramon Andraren obra Memoriaren Eguna ospatzeko lekua izango da Bilbon.

Bilboko Udalak, Bakerako eta Bizikidetzarako Bilboko Foroarekin eta udalbatzako ordezkariekin batera, "terrorismoaren eta indarkeria politikoaren biktima guztiak" omendu ditu, Casilda Iturrizar parkeko monolitoaren inguruan egindako ekitaldian.

Memoriaren Egunaren harira Bilbon egindako ekitaldian Imanol Pradales lehendakariak azpimarratu duenez, "balio horien gainean bakarrik eraiki ahal izango dugu gure herriaren etorkizuna, hemen bizitakoa berriz gerta ez dadin".