Gaztambide: 'Ericeren zineak errespetua, zorroztasuna, jakintza, exijentzia eta askatasun baldintzagabea ditu'

Michel Gaztambide gidoilariak (Apt, Frantzia, 1959) harreman luzea du Donostiako Zinemaldiarekin, gaur azken-aurreko eguna duen zinema jaialdiarekin. Zinemarako idatzi zuen lehen lana, Jose Antonio Vitoriarekin batera idatzitakoa, Santa Cruz, el cura guerrillero (José María Tuduri), Zinemaldiaren Zabaltegi-Zuzendari Berriak sailean erakutsi zuten, 1990ean.

33 urte geroago, Gaztambide etxeko jaialdira itzuliko da, 2012an ohorezko Zinemira saria eman zion horretara, zinemako gidoigile lanean ibilbide oparo eta prestigiotsua duela (besteak beste, Julio Medem, Enrique Urbizu, Jaime Rosales eta Jaume Balagueró zinemagileekin egin du lan) eta besapean lan berri bat dakarrela. Cerrar los ojos film luzea idatzi du Víctor Erice lan horren zuzendariarekin batera, eta gaur izango da pelikula ikusgai Donostian, Ericeri Donostia saria emateko galan. Zinemaldiaren sari gorena jaso duen lehen euskal zinemagilea izango da Erice.

Gaztambiderekin hitz egin dugu pelikulaz, Ericeren zinemaz eta gidoigintzaz.

Zer esanahi du zuretzat lana Zinemaldian erakusteak? Denbora honetan, zertan aldatu da pantaila gainean istorioak kontatzeko lana ulertzeko duzun modua?

Zinemaldian, pantailaren bi aldeetan egoteko zoriona eduki dut. Ia beti eserlekutik bizi izan dut, ikusle gisa, denbora gehiago baitaramat zeregin horretan, eta zenbaitetan pantailan, nire parte-hartzea izan duten pelikulak erakutsi direnetan.

Oraingoan, badago erantzukizun osagarri eta oso bizigarri bat, kilika bat, ikara bat, batez ere, nire lehenengo Zinemaldiez gogoratzen naizenean, inoiz talde honetako kide izatera iritsiko nintzela burutik pasatu ere egiten ez zitzaidanean.

Ustekabea ere bada, neurri batean, eta harrotasunerako arazoi txiki bat, puntu honetara helduta norberak zinema egiteko abentura honetan parte hartzen jarraitzen duela ikusita.

Aldatu denari dagokionez, zerbait ikasi dudalakoan nago.

Nola jaio zen Cerrar los ojos? Noiz eta nola iritsi zitzaizun Ericek asmatutako argumentua?

Esaten duzun bezala, proiektua Víctor Ericerena da. Pelikularen zirriborro oso garatu bat bidali zidan 2021eko apiril edo maiatzean.

José Coronado, 'Cerrar los ojos' filmean. © Manolo Pavón

Zer eskatzen diozu proiektu bati bertan murgiltzeko?

Jaime Gil de Biedma poeta handiak esaten zuenez, maitasuna edertasunez, pasioz edo diruz ordaintzen da. Hiru hitz horiek balio didate zure galderari erantzuteko.

Nola gauzatu duzue idazketa prozesua? Nola hartzen da parte, kanpotik, Ericek beraren hitzetan bere "bizitzako kezka eta interes sakonenetan" oinarrituta dagoen istorio bat idazteko lanean?

Batzuetan, gidoilarikidea ideiaren iturrian egoten da, eta bakarrik, zuzendariarekin edo beste gidoilari batekin gauzatzen du, pelikula baten gidoia bihurtu arte.

Beste askotan, guri dagokigun kasuan adibidez, ideia oso argi iristen da eta pelikula oso egituratuta egoten da zuzendariaren buruan. Horrelakoetan, gidoilariak behin betiko gidoia idazteko bidean laguntzen dio.

Egiteko modua, ezagutzen dudan modu bakarra, istorioan sartzea da, apur bat zeureganatzen duzun arte. Desbideratzerik ez izaten saiatu, ahalik eta modurik onenean hazten lagundu, ekarpenak egin... Ez da oso erantzun zehatza, baina uste dut egiatik nahiko gertu dagoela.

Ana Torrent, 'Cerrar los ojos' filmean. © Manolo Pavón

Horren ildotik, nola bideratzen da, halakorik badago, nork bere ideiak azken muturreraino eramateari uko egin behar izateak sortzen duen frustrazioa, gainerako egileekin bat etortze aldera?

Frustrazio maila handiegia baduzu, litekeena da bidaide okerra aukeratu izana, edo lanbide okerra aukeratu duzu agian.

Non aurkitzen du etorria gidoilari batek? Nola trebatzen da arte hau?

Bizitza da inspirazioa. Trebatzeko bidea zinemagintzaren lengoaian sakontzea eta ahalik eta gehien ikastea da, eta, batik bat, idazteko ohitura izatea.

Eta gero, errespetu izugarria gorde behar zaio lanbide eder eta ahul honi.

Cerrar los ojos Cannesko jaialdian estreinatu zenuten, Zinemaldira etorri aurretik. Nola joan zen?

Esperientzia zoragarria izan zen Cannesko estreina. Proiekzioa bukatu zenean, zerbait berezia gertatu zela sentitu genuen, ikusle gehienentzat behinik behin. Une hunkigarri eta ahaztezina izan zen.

Nolako harremana duzu zure materialarekin, behin bukatuta?

Lehenik eta behin, oso zorioneko sentitzen naiz, beti irabazten baitut. Paperak ematen ditut eta irudiak itzultzen dizkidate.

Víctor Ericeri Donostia saria emateko galan proiektatuko dute Cerrar los ojos. Dagokizun tokitik, nola definituko zenuke Ericeren zinemagintza?

Errespetua, zorroztasuna, jakintza, jakin-mina, exijentzia eta baldintzarik gabeko askatasuna.

Víctor Erice. @ManoloPavon

Zinemagintzaren egungo egoeraren argazkia egiteko balio du Zinemaldiak. Nola ikusten duzu euskal zinemaren egoera? Zein lan edo profesional gustatu zaizkizu azkenaldian?

Garai onak direla uste dut: maila handiko zuzendari eta teknikariak ditugu, eta haztea ahalbidetzen dien laguntza sistema.

Izenei dagokienez, miresten ditudan lagun asko ditut sektorean lanean, eta nahiago dut galderaren bigarren zatiari ez erantzun.

Baduzu beste lanik esku artean? Zehaztasunik emateko moduan zaude?

Telesail batean lanean ari naiz, HBOrentzat, eta Enrique Urbizuren film luze batean. Ezin dut gehiago zehaztu, hainbat arrazoi tarteko direla, ezin baitut detaile gehiagorik eman.