kultura
IRUÑA-VELEIA AUZIA
Iruña-Veleiako arkeologo ohiek "irregulartasunak" atzeman zituzten aztarnategian
AGENTZIAK | ERREDAKZIOA
Lanetan ez dela aparteko aurkikuntzarik egin adierazi dute bi historialarik.
Iruña-Veleiako (Araba) ustezko iruzur arkeologikoaren auzian, Eliseo Gilen aginduetara lan egiten duten bi historialari bat etorri dira urteetan zehar ez dela aparteko piezarik aurkitu ziurtatzean eta ustez iraultzaileak ziren indusketako aurkikuntzak modu "irregularrean" egin zirela aitortzean. Adituetako batek indusketatik ateratako materialek ez zutela "balio" arkeologikorik eta "manipulatuta" daudela ere ziurtatu du.
Gasteizko epaitegiak hirugarren jardunaldia burutu du gaur Iruña-Veleia auzian. Hartan, 2005 eta 2006 bitartean aurkitutako III. eta IV. mendeko 476 piezaren ustezko faltsutzea epaitzen da.
Epaiko jardunaldi horretan Miguel Angel Berjon eta Jose Angel Apellaniz historialariek deklaratu dute lekuko gisa, hainbat urtetan Eliseo Gilen aginduetara egon zirenak indusketan. Azken horrentzat Fiskaltzak bost urte eta erdiko kartzela zigorra eskatzen du ondare historikoaren gaineko delituengatik eta dokumentu pribatuak faltsutzeagatik.
Proiektu horretan lan egin zuen bitartean ez zuela aurkikuntzen egiazkotasunaz dudarik izan adierazi du Berjonek, euskararen eta kristautasunaren historiarako iraultzaileak izan arren. Hautemate hori, azaldu duenez, grafitoen egiazkotasuna zalantzan jartzen zuten adituak agertu zirenean soilik aldatu zen.
"Egiaztatu gabeko trazabilitatea"
"Aztarnategiaren barruan inoiz ez genuen zalantzan jarri grafitoen egiazkotasuna, erabilitako metodoa baizik, ez baitzuen trazabilitatea egiaztatzen", adierazi du Berjonek, aurkikuntzen jatorria egiaztatzeko erabilitako sistemei dagokienez.
Horri dagokionez, Gilen aginduetara egon zenean "bitxia" egiten zitzaiola aurkitutako materialen gaineko inskripzioak lurretik atera ondoren identifikatzea azaldu du, horiek garbitzen zirenean. Lan hori Ainhoa Gilek egiten zuen, Eliseo Gilen arrebak.
Berjonek ez du ulertu nola ez bera, ez gainerako arkeologoak, ez ziren grafitoak identifikatzeko gai izan materialak lurretik ateratzean, garbitu ondoren, bertan agertzen baitziren. Adituak ziurtatu duenez, pieza bat lurretik ateratzean, momentu horretan ezaugarri bereziak dituen aztertzea da "ohikoena". Horretarako, garbiketa azkar bat egiten da atzamarrekin edo, urik ez bada, txistuarekin.
Hori dela eta, ohikoena inskripzioen "gutxieneko" proportzio bat galtzea dela baieztatu du piezak lurretik ateratzerakoan, Iruña-Veleian kontrakoa gertatu arren. "Irregulartasunen" adibide bezala, 2005ean eta 2006an egindako indusketak jarri ditu. Lehenengoan grafito garrantzitsuak aurkitu ziren lurretik ateratako piezetan.
Aldiz, urte bete geroago toki berean induskatu zenean, oraingoan kamara batekin prozesua ziurtatzeko, ez zuten "ezer" aurkitu. Beste bi langile ohik ere adierazpen horiek berretsi dituzte.
Nabarmendu duenez, horrelako kasuek indusketako lan-sistema aldatu behar zela pentsarazi zioten, lehen unetik aparteko hainbat grafito ez aurkitzea metodologia arazo bat izan zitekeela eta. Gili "hainbat aldiz" metodologia aldaketa bat proposatu arren, ez ziela kasurik egin deitoratu du Berjonek.
Gilen jarduteko eran aurkitutako beste arazo bat, hainbat aparteko aurkikuntza egin ondoren, publikoki aurkezten hasi zela izan zen, behar bezalako "aurretiazko egiaztapenak" egin gabe. Adierazi duenez, modu horretan lan egitearen ondorioz, proiektuko babesleetako batek "arriskutsutzat" jo zuen Gilen jarduera.
Historialaria Oscar Escribanoren istiluaz ere aritu da, indusketan lan egiten zuen geologo bat, lurretik ateratako piezetako bat manipulatu izana onartu zuena, "Veleia" hitza grabatuz. Berjonen arabera, Escribanok indusketako langileen aurrean onartu zuen pieza manipulatu zuela. "Suntsitzailea izan zen", ziurtatu du historialariak, eta hura "masaileko" bat izan zela taldearentzat baieztatu du.
Izan ere, proiektuko gestioaren "gainbehera" izan zela azpimarratu du Berjonek, langileen "oharrei" jaramonik egiten ez zien zuzendaritza batekin eta grafitoak "aurretiazko egiaztapenik gabe" aurkezten zituena publikoki. Ondorioz, proiektua utzi zuen 2007an.
Jardunaldian Jose Angel Apellanizek ere hitz egin du, Iruña-Veleian lan egin zuena 2002 eta 2007 bitartean. Berjonek bezala, indusketetan ez zuela grafitorik edo aparteko inskripziorik aurkitu lurretik ateratako piezetan adierazi du arkeologoak.
"Aberrazio bat"
Eliseo Gilek aurkeztutako ustezko aparteko 400 grafito baino gehiago inskripzioak zeuden piezen garbiketa prozesuan aurkitu izana "izugarri bitxia" eta "desegokia" dela nabarmendu du Apellanizek.
Azaldu duenez, inskripzioen apartekotasunak eta aurkikuntzen bideorik edo irudirik ez izateak "hainbat zalantza eta ezinegon" eragin zituen taldean. "Jesusen bizitzako irudiak agertzen hasi ziren, hainbat esaldi eta irudi, haietako asko euskaraz. Harrigarria zen, komiki bat zirudien. Eta, nola ez, beti garbiketa prozesuan", adierazi du.
Une jakin batean, indusketako arduradunak piezak "edonori" erakusten hasi zirela azpimarratu du Apellanizek eta, ondorioz, piezak ez zeudela "kontrolpeko" esparru batean. Batzuek etxera ere eramaten zituztela aitortu du. "Aberrazio bat zen", salatu du.
Horregatik denagatik, proiektua eta aztarnategia utzi zituela baieztatu du, "ziur" baitzegoen aurkitutako materialak ez zutela "zientziarako balio" eta "arriskuan" jar zezaketen proiektuan lan egiten zuen jendearen etorkizuna. Izan ere, gaur egun, aurkikuntzak "manipulatuta" daudela uste duela baieztatu du.
