Literatura
Testu argitaragabeak
Euskaraz inoiz argitaratu gabeko Jon Miranderen hamabi testu aurkeztu dituzte
N. V. | EITB Media
Idazlearen heriotzaren 50. urteurrenean, Deabruaren Eskola literaturazaleen taldeak euskaraz sekula argitaratu gabeko Miranderen artikulu, poema eta gutunak aurkeztu ditu.
50 urte dira gaur, urtarrilak 4, Jon Mirande Aipharsoro idazlearen (Paris, 1925-1972) gorpua aurkitu zutela, 15 urteko gaixoaldiaren ondoren, alboan bi whisky botila eta lau tubo barbituriko huts zituela.
Hala, Deabruaren Eskola literaturzaleen taldeak poeta, narrazoigile eta Haur besoetakoa eleberriaren egilearen 12 testu, artikulu, poema eta gutun, argitaratu ditu gaur, lehenengoz euskarara ekarriak, baita Mirandek Goulven Pennaod bertoi lagunarekin batera idatzitako poema bat ere.
Testu guztiak bretoierazko jatorrizko testuarekin batera argitaratu dituzte, zubi gisa erabilitako frantsesezko itzulpenarekin eta Mikel Soto idazle eta Deabruaren Eskolako kideak egindako azterketa batekin.
Donostian egindako aurkezpenean azaldu dutenez, bederatzi pertsonak hartu dute parte itzulpen, azterketa eta argitalpen prozesuan: Mikel Soto, Irati Jimenez eta Esteban Montorio Deabruaren Eskolako kideak, Padrig an Habask bretoierazko itzultzailea, Joxe Austin Arrieta, Edorta Jimenez, Jon Alonso eta Bego Montorio itzultzaileak, eta Urko Aiartza, Olaso Dorrea Fundazioaren zuzendaria.
"Eusko testigantza", "Er devobis anmarvolobis…", "Dogma berriak", "Begiratu bat Francoren Espainiari", "Gure sinestea", "Iudaica: Cha'ul Tchernikhovskiren poema bati buruz" eta "Ben Gurion jauna nazional-sozialista da, ala?" artikuluak, "Gure printzesa ttipi beltzari" eta "SS haiek noiz itzuliko zain" poemak eta Mirandek 1948 eta 1957 urteen artean Telesforo Monzoni idatzitako bost gutun argitaratu dituzte.
Jon Mirande
Jon Mirande Parisen jaio zen, guraso zuberotarrengandik, bulegari lanetan jardun zuen eta hogei urte zituela ikasi zuen euskaraz, Europako antzinako hizkuntzekin liluratuta. 1948an argitaratu zuen bere lehen idazkia, Gernika aldizkarian.
Txomin Peillen adiskideak azaldu zuenez, enfant terriblea izan zen hasieratik, eta ideia paganozale, nazi, antijudu eta antikristauak erakutsi zituen. 1962ra arte, Herria, Euzko Gogoa, Irrintzi eta Egan aldizkarietan argitaratu zuen, eta, bere idazkiak horietan argitaratzea gero eta zailagoa zitzaiola ikusita, Igela aldizkaria sortu zuen urte horretan, Txomin Peillenekin batera.
Kaleratu zuen eleberri bakarra, Haur besoetakoa, argitaratzeko ere arazoak izan zituen, eta 1970 urtera arte itxaron behar izan zuen, Gabriel Arestik Lur argitaletxean merkaturatu arte, 1959rako bukatuta bazuen ere.
Nobelaren argumentuak 30 urteko gizon baten eta 11 urteko bere haur besoetakoaren arteko maitasuna kontatzen du, eta, Lurdes Otaegi adituak Bidegileak bilduman laburtu zuenez, "estiloak liluratu eta gatibatu egiten du irakurlea, kultua, distiratsua eta ederra baita kontzesiorik gabe".
Poesian, Koldo Izagirrek XX. mendeko poesia kaierak bildumako sarreran idatzi zuenez, "gaizkiaren poetika bat garatu zuen Jon Mirandek, eta kurtsileria moralaren aurka balio artistikoa ematen saiatu zen garaiko zenbait euskal ez-baliori. Berritzailea eta klasikozalea da batean".
