2019ko hitzak: ibilgailu gidaridunak, trifatxitoa, zumirikia eta klitori-xurgagailua

Hizkuntzak, aurrera egin nahi badu, parean duen errealitatera egokitu behar du nahitaez, eta, hala, hiztunak hitz eta esamolde berriak sortu behar ditu gertakari eta objektu berriak izendatzeko.

Urtero bezala, UZEI Terminologia eta Lexikografia Zentroak "2019an albiste izan diren 22 termino eta esamolde" hautatu ditu, urtea azkenetan den honetan. Lehendik ezagunak izan arren aurten protagonismo nabarmena izan duten kontzeptu ezagun batzuk jaso dituzte zerrendan, baita 2019ko gertakariek galbidean jarri dituzten bi hitz ere.

Desagertutakoen artean, "EGA" nabarmendu dute, azterketa eta, horrenbestez, titulu hori ez baita aurrerantzean erabiliko Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan. Aurrerantzean, EAEn euskara maila hori frogatu nahi dutenek HABEren C1 azterketa egin beharko dute. Halere, EGAk indarrean jarraituko du Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian.

Azterketa hori egin behar (izan) duten askorentzat, buruhaustea da "deklinabidea", eta, hain zuzen, Euskaltzaindiaren Gramatika Batzordeak "postposizio" hitza proposatu du horren ordez 2019an, euskarazko kasu markei buruz ari garenean erabiltzeko.

Batzuk joan eta beste batzuk etorri. Hori da bizi legea, eta hiztegietan ere hala izan da. Aurten, Euskaltzaindiak "dirulaguntza" idatzi behar dugula erabaki du, eta, berrikuntzekin jarraituta, "ibilgailu gidaridun" edo "VTC"ak hitzetik hortzera ibili dira.

"Zulo beltzak" ez dira berriak, jakina. Baina apirileko albistegietan inoiz baino hizpide handiagoa eman zuten, orduan lortu baitzen lehenengo aldiz zulo beltz bati argazki bat egitea. Espazioan bertan, aurten "martikara" bat detektatu du NASAk lehen aldiz, lurrikara moduko bat baina Marten gertatutakoa.

Halaber, Espainiako Kongresurako hauteskundeetako kanpainan "trifatxito" berba azaleratu zen, Espainiako eskuineko hiru alderdiren batura izendatzeko, eta eskuinzale horietako batzuek "fatxalekoa" janzten zutela ikasi genuen.

Gainera, Oskar Alegria zinemagilearen azken filmari esker, "zumiriki" hitza berreskuratu dugu (hala du izena zuzendariaren azken dokumentalak), "ibaiaren erdian dagoen irla" esan nahi duena. Jesus Alegriak jasoa du Artazu jaioterrian (Nafarroa) galtzear diren hitzen hiztegian.

Klima-aldaketaz ere jardun da hedabide eta solasaldietan, "hegazkinez bidaiatzeko lotsa" edo "flight-shame"az, "klimatariano" edo "klimariano"ez (ingurumenari kalte txikiena egiten dieten elikagaiak bakarrik jaten dituztenak) zein, oro har, "larrialdi klimatikoaz" (EiTBk termino hori normaltasunez erabiliko duela iragarri du) aritzeko.

Zorionez, hizpide alaiagoak izan ditugu 2019an, "klitori-xurgagailua" kasu, edo Euskaltzaindiak "friki" berba hiztegiratu izana. Gainera, datorren urteko Euskaraldiari begira (iaz ere "ahobizi" eta "belarriprest" hitzekin gertatu zen bezala), "arigune" hitza entzuten hasi gara. Aurreko bi proposamenek adinako arrakasta izango ahal du!

Ikusi UZEIren zerrenda osoa.