Merkelen xedea: zor publikoa kontrolatzea langabeziari erreparatu gabe

Oraingo krisiari aurre egiteko politika-mota bi erabili izan dira: bata, keynestarra, Barack Obamak AEBetan erabili duena; eta bestea, Angela Merkelek Europan aplikatu duena, neoliberala.

Merkelen nahia zor publikoa kontrolatzea da, langabeziari erreparatu gabe. Izan ere, 1990ean Alemania batu zenetik, ez dute oraingoa bezain langabezia-tasa baxurik izan. Zor publikoa, ordea, % 82koa da; Espainiarena baino altuagoa. AEBetan langabezia % 9koa da eta gastu publiko handia egiten ari da Obama, langabe-kopurua murrizte aldera; zorrari erreparatu gabe.

Ezinezkoa da zorra eta langabezia aldi berean konpontzea. Defizita konpontzeko, zergak igo egin behar dira, eta gastu publikoa jaitsi; gehiago irabazi eta gutxiago gastatu. Langabezia kontrolatzeko, aldiz, zergak jaitsi egin behar dira, gastu publikoa eta inbertsioa areagotu, eta kanbio-tasa baxu mantendu, asko esportatu ahal izateko.

Beraz, Alemania Europan ezartzen ari den ekonomia-politika oso desegokia da Espainiarentzat. Hala ere, bete beharra dauka Euro-taldean dagoelako.

Arazoa: garapen ezberdina, ekonomia bera

Arazo hori Robert Mundell kanadarrak aurreikusi zuen. Nobel saria jaso zuen 1999an, Moneta- esparru hobezina izeneko tesiagatik. Bertan, moneta bakarra izateak sortu zitzakeen “talka asimetrikoak” azaldu zituen; hau da, garapenaren fase ezberdinetan dauden herrialdeek ekonomia-politika bera egin beharrak zekartzan arazoak plazaratu zituen.

Talka asimetrikoak ekiditeko baldintza bi bete behar dira, Mundellen esanetan: herrialdeek baldintza makroekonomiko bertsuak izatea eta ekoizpen-faktoreen mugimendua askea izatea. Euroan sartzeko baldintza makroekonomikoak Maastricheko Itunean finkatu ziren; inflazioak, zor publikoak eta defizit publikoak ezin zuten % 2, % 60 eta % 3 gainditu, hurrenez hurren. Ekoizpen-faktoreei dagokienez, kapitala aske dabil herrialdeen artean 1993tik merkatu bakarra dugulako, baina ez da hori lanaren kasua.

Giza kapitala, lana, ez dabil aske Europan zehar. Horregatik, nahiz eta Espainian gazteen arteko langabezia % 45ekoa izan eta Alemanian langile gazteak behar izan, eskaria eta eskaintza ez datoz bat. Europan ditugun hesi kultural eta linguistikoak apurtzeak langabezia-tasa gutxitzea ahalbidetuko luke. Badaude martxan Erasmus eta Bolonia bezalako egitasmoak, baina ez dira nahikoa, eta, gainera, unibertsitateko ikasleak baino ez daude horien baitan. Oso astiro doan prozesua da.

Langabezia gehiago haziko da

Ikus dezakegunez, Alemaniaren zorroztasunak eta doikuntzek langabeak sortzen dituzte Espanian. Hala ere, badute azalpenik Merkelen austeritate-nahiek. Boomaren garaian banku alemaniarrek diru piloa utzi zieten Espainiakoei sustatzaile eta biztanleen artean esleitzeko, eta orain, ezin dute diru hori jaso. Beraz, horregatik guztiagatik nahi du Alemaniak Espainiako finantza-sistema garbi.

Espainiak gauzak oso txarto egin ditu. 2007an superabit publikoa % 2koa zen, eta 2009an, % 11ko defizita izatera igaro zen. Espainiako gobernuak krisia ukatu zuen eta zituen baliabideak xahutu egin zituen benetako krisia heldu baino lehen, uste zuelako ekonomian dirua sartuta krisia ekidingo zuela. Orain, defizit publikoa % 3ra gutxitu beharko du 2012rako, horrela agindu diolako Europak.

Politika horrek langabeziaren hazkundea baino ez du eragingo.