Teknologia -
'Jainkoaren partikula'
Higgsen bosoia ulertzeko gida
Masaren jatorriari erantzuna ematen dion partikula da. Elektroiak masa izango ez balu, ez litzateke atomorik egongo; ondorioz, ez litzateke materia ezagutzen dugun bezala existituko.
Erredakzioa
Unibertsoaren jatorria azaltzeko Higgsen bosoiak ezinbesteko garrantzia du.
Partikulen fisikako eredu estandarrak aurreikusitako eta oraindik atzeman gabe zegoen azken partikula da. Unibertsoan dauden indarrak azaltzen dituen teoria, eredu estandarra, osatzeko falta den azalpena emango luke.
Eredu estandarrak oinarrizko partikularrak eta euren arteko interakzioak azaltzen ditu. Masarik gabe, Unibertsoa oso ezberdina litzateke. Ildo honetan, elektroiak masarik izango ez balu, ez litzateke atomorik egongo, eta ondorioz, ez litzateke materia egun ezagutzen dugun bezala existituko. Halaber, ez litzateke kimika edo biologia existituko, ezta gizakia ere.
Partikula batzuek materia zergatik duten eta beste batzuek ez azaltzeko, Peter Higgs fisikari britainiarrak 60ko hamarkadan "Higgs eredua" bezala ezagutzen den mekanismoa eratu zuen. Fotoia argiaren oinarrizko osagaia den bezala, Higgsen ereduak partikula bat behar du: zientzialariek "Higgsen bosoia" izenaz ezagutzen dutena. Hauxe da eredu estandarra osatzeko falta den azken pieza.
Bosoia berehala desegiten da
Bosoiaren eta fotoiaren arteko ezberdintasuna argia da, izan ere, bosoia eratu eta ia berehala desegiten da. Horregatik, eratzen den unean, soilik beste partikula batzuen "zantzuak" ikus daitezke, eta horiek dira Genevan (Suitza) LHC azeleragailuak atzematen dituenak.
LHC eraztunaren barruan argiaren abiaduran doazen protoiek eztanda egiten dute. Azeleragailua Higgsen bosoia atzemateko egindako laborategia da, orain lortu duten erronka.
300 milioi talka segundoko
Fisikan, behaketa "sigmatan" neurtzen da, hau da, emaitza erreala edo kasualitatea den zehazten duen neurgailua.
Horretarako, datu asko aztertu behar dira, eta horretarako, LHCk segundoko 300 milioi talka sortzen ditu.
Lortu den neurria jada 5 sigmakoa da, beraz, ofizialki, "aurkikuntzaz" hitz egin daiteke. 5 sigma lortzeko, 20 aldiz jarraian emaitza bera lortu behar da, beraz, kasualitatea ia baztertuta gelditzen da, % 0,00006ko aukera baita.
Partikularen aurkikuntza, beraz, Partikulen Fisikan aro berri baten hasiera da, eta beste hainbat fenomeno ulertzeko bidea ere bada Higgsen bosoia, besteak beste, Unibertsoaren % 20 osatzen duen materia ilunaren jatorria ulertu ahal izateko.
